Hitit Müziği Dizileri ile Türk Müziği Dizilerinin 'Aralık' Esasına Göre Karşılaştırmalı Analizi

Pelikoğlu M. C.

İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat, cilt.9, sa.2, ss.131-144, 2024 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu çalışmada, Anadolu coğrafyasında M.Ö. 1650-1190 yıları arasında varlık göstermiş Hitit uygarlığı hakkında günümüze ulaşmış kaynaklardan tespit edilmiş Hitit müziği dizileri ile Türk Makam müziğinde kullanılan dizilerin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırmada aşamalı olarak; betimsel araştırma yöntemi, belgesel tarama modeli kullanılmıştır. Her iki müzik türünün dizilerinin karşılaştırılmasında, özgün yapıyı belirleyici ve ayırt edici kıldığından ‘aralık’ kavramına odaklanılmıştır. Hitit müziği dizileri çalgı ile seslendirilerek o dizi içerisindeki melodik işleyişin kulakta bıraktığı makam hissi ve makam etkisi konunun uzmanı kişilerin görüşü de alınarak değerlendirilmiştir. Türk Makam müziğinde kullanılan diziler ile Hitit müziği dizilerinin karşılaştırılmalı sistemsel analizi yoluyla benzer ve farklı yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır Elde edilen bulgulara göre toplamda yedi (7) Hitit dizisi tespit edilmiştir. Bu diziler inici çıkıcı şekillerine göre Türk müziği dizileri ile karşılaştırılmıştır. Hitit dizilerinin bazılarının inici halleri ile çıkıcı hallerinin Türk müziğinde farklı makam dizilerine karşılık geldiği görülmüştür. Tespit edilen makamların “Kürdi, Muhayyer Kürdi, Buselik, Çargâh ve Segâh” makam dizileri ile benzer olduğu sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Hitit Müzik Dizileri, Türk Müziği, Makam, Dizi.