Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sanat Sosyolojiisi, Prof. Dr. NURAY KARACA, Editör, Atatürk Araştırma Merkezi, Erzurum, ss.286-312, 2020
İlk Çağ toplumlarından dünyanın birçok bölgesine hükmetmiş
imparatorluklara kadar, farklı uygarlıklara merkez olan Anadolu toprakları, dünya
medeniyet ve kültürel mirası açısından önemli bir yere sahiptir. Türklerin
Anadolu’ya göç etmeleri ile birlikte değişen siyasi ve toplumsal yapı içerisinde,
sanatta da büyük bir değişim görülmektedir. Orta Asya Türk sanatının hem İslamiyet
öncesi etkileri, hem de Türk-İslam medeniyetlerinin etkisi Anadolu topraklarına
taşınmış, ayrıca bu coğrafyada yaşamış olan Antik Çağ uygarlıkları ve bölgede uzun
süre egemenlik kuran Doğu Roma İmparatorluğunun (Bizans) sanatsal üslubu
Türklerle beraber varlığını devam ettirmiştir.
Osmanlı Dönemi’nde, Anadolu tek bir bayrak altında birleştirilmiş, sanat da
tek merkezli olmuştur. 18. yüzyılla birlikte sanatta görülmeye başlayan Batılılaşma
akımı, sanatsal anlamda yeni gelişmelere vesile olmuşsa da Osmanlı sanatçıları bu
akımı kendi anlayışları içerisinde ele almışlar ve bir üslubun belirteci olarak
“Osmanlı Barok Sanatını” meydana getirmişlerdir.
Cumhuriyetin ilanıyla, köklü bir tarihin uzantısı olan 20. yüzyıl Türk sanatında,
çağın getirilerine uygun birtakım değişimler meydana gelmiştir. 19. yüzyılın ikinci
yarısında sanat eğitimi batı anlamında kurumsallaşmış, 20. yüzyılda azınlıkların ve
yabancı sanatçıların etkileri azalarak Türk sanatçılar yetişmeye başlamıştır. Batılı bir
eğitim alan bu sanatçılar, aynı zamanda yurt dışında da eğitim görmüşler, bunun
sonucu olarak dünya sanat ve düşünce akımlarını yakından takip edebilmişlerdir.
Sanat, felsefe, bilim ve teknoloji arasında ilişkiler artmış, sanat eleştirisi önem
kazanmaya başlamış ve sanatçı örgütleri kurulmuştur (Ödekan, 2005; 523-524).
Sanattaki bu değişimler ışığında; İmparatorluğun son dönemini oluşturan 19.
yüzyıl ve 20. yüzyılın ilk yarısındaki batılı etkiler ve I. Ulusal Mimari Akımı,
cumhuriyetin ilanıyla da II. Ulusal Mimarlık Akımı ve sanatın diğer kollarını
incelemek, günümüz Türkiye’sinin sanatını yorumlamak açısından fayda
sağlayacaktır.