Akademik Veri Yönetim Sistemi
14.Ulaştırma Kongresi, İstanbul, Türkiye, 18 - 20 Ekim 2023, ss.1-12
Öz
Özel araç kullanımının nasıl azaltılacağı ve toplu taşımanın nasıl teşvik edileceği her zaman ulaşım yetkililerinin temel politika hedefleri olmuştur. Bu bağlamda, toplu taşıma ağının gelişmediği küçük şehirlerde, evden işe yolculuklarda özel araç kullanımının psikososyal belirleyicilerinin ortaya konmasının ulaşım türü seçimine müdahale amacıyla ulaşım politikası belirleyenlerin karar almalarında yardımcı olacağı düşünülmektedir. Çalışma kapsamında Iğdır ilinde çalışanların evden işe yolculuklarında özel araç kullanımlarının Planlanmış Davranış Teorisi’nin (PDT) alışkanlık, bilgi ve yetenek ve çevresel kısıtlamalar eklenilerek genişletilmiş hali kullanılarak Kısmi En Küçük Kareler Yapısal Eşitlik Modeliyle (PLS-SEM) modellenmesi yapılmıştır. Iğdır ilinde 410 çalışana özel araçla evden işe gidiş gelişlerine dair anketler yapılmıştır. PDT kapsamında tutum, öznel norm ve kişisel eylemlilik niyetle ilişkilendirilmiş bir sonraki aşamada ise niyet, bilgi ve yetenek, alışkanlık ve çevresel kısıtlamalar davranışla ilişkilendirilmiştir. Modelde kullanılan tüm etmenlerin yakınsak geçerlilik açısından Ortalama Açıklanan Varyans (AVE) ve Bileşik Güvenilirlik (CR) değerlerine göre uygun olduğunu, Normlu Uyum İndeksi (NFI) ve Standartlaştırılmış Ortalama Hataların Karekökü (SRMR) açısından modelin çok iyi uyum sağladığını ortaya koymuştur. Modelin ayrıştırıcı geçerlilik açısından Fornell-Larcker kriterini sağladığı ve çevresel kısıtlamaların davranışla olan ilişkisi dışındaki tüm ilişkilerin yüksek anlamlılık düzeyinde (p=0,000) birbirlerini doğrudan etkilediği görülmüştür. Bulgular, karar vericiler tarafından yapılacak müdahalelerin evden işe gidip gelme ulaşım türü seçimini değiştirme potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir.