Akademik Veri Yönetim Sistemi
1. Mimarlık ve Şehircilik Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 28 - 29 Mart 2019, ss.246-247
Üniversiteler; Anadolu kentlerinin yaşadığı fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel dönüşümün en önemli yapı taşlarından birisi olmuştur. Cumhuriyet sonrası dönemde kurulan üniversiteler, kuruldukları kentleri, içinde konumlandıkları bölge içerisinde çekim merkezi haline getirmiştir. Türkiye’nin kuruluş tarihi olarak yedinci (1957), bünyesinde barındırdığı öğrenci sayısı olarak dokuzuncu (2017-2018 öğretim yılı verilerine göre 69.222 örgün eğitim alan öğrenciye sahip) üniversitesi olan Atatürk Üniversitesi de, kuruluşundan itibaren benzer bir işleve sahip olmuştur. 1950’lerde Amerikalı bilim insanlarının destekleriyle kurulan ve “girişimci üniversite modeli” olarak tanımlanan bölge üniversitelerinin ilk örneği olan Atatürk Üniversitesi, Erzurum’un kentsel gelişimine yön vermiş ve Türkiye’nin her bölgesinden öğrenciyi kendisine çekmiştir (Timur, 2000:351-353,366). 2010 yılında kurulan ve bölgedeki ilk ve tek teknik üniversite olan Erzurum Teknik Üniversitesi de Erzurum’un öğrenci kenti kimliğini güçlendirmektedir. Öğrencileştirme, kentin belli bölgelerinin öğrencilerin hakimiyetine geçmesi ve onların tercihleri doğrultusunda şekillenmesi süreci olarak tarif edilebilir. Öğrencilerin bir bölgeyi tercih etmelerinin arkasındaki öncelikli motivasyon ulaşım maliyetinin ve süresinin en aza indirilmesidir. Kültür ve eğlence mekanlarına yakın olmak ve öğrenci kimliği ile uyumlu bir yaşam tarzını sürdürülebilme imkanları da öğrencilerin yer seçim kararlarında önemli rol oynarlar (Smith, 2005: 85). Üniversite-kent ilişkisi üzerine yapılan araştırmalarda öne çıkan konulardan biri yerel sakinler ile öğrenciler arasında yaşanan ve süreç ilerledikçe artan ayrışma ve çatışmalardır (Allinson, 2006; Hubbard, 2008; He, 2014). Yapılı çevrenin öğrencilerin ihtiyaçları ve talepleri doğrultusunda şekillenmeye başlaması ve öğrencilerin hayat tarzı ile yerel sakinlerinki arasındaki uyumsuzluklar aradaki gerilimin ana hatlarını oluşturmaktadır. Diğer taraftan öğrencilerin varlığı ile oluşan talebin yerel ekonomiye katkıları ve konut piyasasına kattığı değerler yerel sakinlerin öğrencileştirme sürecine itirazlarını yumuşatır.
Çalışma alanı olarak seçilen ve Atatürk Üniversitesi Kampüsü ile Erzurum Teknik
Üniversitesi Kampüsü arasında konumlanan Terminal Caddesi son on yıllık dönemde,
özellikle 2012 yılında otogarın şehir dışına taşınması ile hızlı bir dönüşüm sürecine girmiştir.
Terminal Caddesi ve çevresinde toplu konut inşaatları hız kazanmış, taşınan otogarın yerine
bölgenin en büyük alışveriş merkezi inşa edilmiş, tüm kente hizmet edecek bir botanik bahçe
ve yeni bir üniversite açılmıştır. Erzurum’un orta ve üst gelirli ailelerinin yaşadığı ve mahalle
kültürüne sahip olan Terminal Caddesi, günümüzde yaşamış olduğu değişim ile öğrenci ve
akademisyenlerin yoğun olarak yaşadığı bir mekan haline gelerek, bu kesimin talepleri
doğrultusunda şekillenmiştir. Yapılan bu yeni yatırımların ardından Terminal Caddesi kentin
kültürel merkezi haline gelmiş, Cadde özellikle dışarıdan gelen öğrenciler arasında “Kafeler
Caddesi” olarak adlandırılmaya başlamıştır. Ancak bu durum geleneksel bir yaşam tarzını
benimsemiş yerel sakinler ile öğrenci grupları arasında çeşitli gerilim hatlarının oluşmasına
neden olmuştur.
Çalışma kapsamında Erzurum’daki iki üniversitenin arasında konumlanmış Terminal
Caddesi’nde 2010 sonrası yaşanan öğrenci merkezli dönüşüm süreci, sürece etki eden ve
süreçten etkilenen farklı aktörler (yerel halk, öğrenciler, eski/yeni esnaf, yatırımcı, merkezi
hükümet/belediye) arası ilişkiler üzerinden analiz edilecektir. Çalışmanın veri kaynağını
alanda yapılan tespitler, sürecin aktörleriyle yapılan derinlemesine görüşmeler ve ikincil
kaynaklardan (gazete haberleri, istatistiksel veriler) elde edilen veriler oluşturmaktadır.