Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eczacılık Farmakognozi Anabilim Dalı Başkanlığı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: PARDIS ELMDOUSTAZAR
Danışman: Zühal Güvenalp
Özet:
Amaç: Bu çalışma, Satureja macrantha ve Satureja hortensis’in toprak üstü
kısımlarından elde edilen su, metanol ekstreleri ve uçucu yağlarının
anti-diyabetik, anti-Alzheimer, antimikrobiyal ve antioksidan aktivitelerini
değerlendirerek, LC-MS/MS ve GC-MS analizleriyle bileşenlerini belirlemeyi ve
genotoksisite çalışmalarıyla güvenli kullanımını sağlamayı amaçlamaktadır.
Materyal ve Metot: Satureja macrantha ve Satureja hortensis’in toprak üstü
kısımlarından elde edilen metanol ve su ekstreleri ile uçucu yağların fenolik
bileşenleri LC-MS/MS, uçucu yağ içerikleri ise GC-MS ile analiz edilmiştir.
Antioksidan aktiviteler DPPH• ve ABTS•+ yöntemleriyle,
antidiyabetik aktiviteler α-glukozidaz
ve α-amilaz inhibisyonuyla,
antikolinesteraz aktiviteler ise asetilkolinesteraz ve bütirilkolinesteraz
inhibisyonuyla değerlendirilmiştir. Antibakteriyel aktiviteler mikrodilüsyon
yöntemiyle, genotoksisite ve antigenotoksisite ise Ames, E. coli WP2 ve Allium cepa
testleriyle incelenmiştir.
Bulgular: Satureja macrantha ve Satureja
hortensis bitkilerinde ana bileşenler sırasıyla p-simen (%45.8) ve timol (%45.1) olarak belirlenmiştir. S. macrantha su ekstresinde rosmarinik
asit en yüksek miktarda bulunmuş (50687.0234 µg), S. hortensis uçucu yağında α-glukozidaz
inhibisyonu (%41.33) en yüksek seviyede tespit edilmiştir. S. hortensis uçucu yağı bütirilkolinesteraz (%35.68), S. macrantha uçucu yağı ise
asetilkolinesteraz (%16.05 ± 2.42) inhibisyonunda etkili bulunmuştur. S. macrantha su ekstresi ABTS•+
(%52.111) ve DPPH• (%28.762) süpürme kapasitesinde en yüksek
değerlere sahiptir. Antimikrobiyal etkinlikte, S. hortensis uçucu yağı güçlü etkiler gösterirken, S. macrantha uçucu yağı ve su ekstresi
sınırlı etkinlik sergilemiştir.
Sonuç:
Bitkilerin belirgin antimikrobiyal, antioksidan ve antidiyabetik etkilere sahip
olduğu, genotoksisite testlerinde ise genotoksik özellik göstermediği tespit
edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Antidiyabetik,
antikolinesteraz, antimikrobiyal, antioksidan, genotoksisite, Satureja hortensis, Satureja macrantha