Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HİVRUN TURANLI
Danışman: Furkan Çoban
Özet:
Amaç: Klasik ıslah yöntemleri
kullanarak çeşit geliştirmede gen kaynağı olarak kullanılabilecek çörek otu
hatlarının geliştirilmesinde ilk aşama olan uygun kimyasal mutagen olarak
kullanılacak sodyum azidin tohumlara uygulama optimizasyonu (doz, süre) ve M1
tohum elde edilmesidir.
Yöntem: Çörek otu bitkisinde sodyum
azid uygulamasının optimazasyonunu sağlamak amacıyla 4 farklı konsantrasyon (1,
2, 3 ve 4 mM) ve sürede (1, 2, 3 ve 4 sa) mutagen uygulaması gerçekleştirilmiş
ve çimlenme parametreleri üzerinde etkileri belirlenmiştir. Arazi çalışmasında
M1 generasyonunda tarımsal özelliklerin belirlenmesi için oluşturan
mutant ve kontrol grubundan tek bitki seçimleri ile agronomik ölçüm ve
gözlemler yapılmıştır.
Bulgular: Sodyum
azid kontrasyonlarının artmasına bağlı olarak çimlenme oranı, çimlenme hızı
katsayısı, çimlenme hızı indeksi, çimlenme gücü indeksi azalmış ortalama
çimlenme zamanı artmıştır. Farklı sodyum azid konsantrasyonları ve zamanlarının
çörek otunun çimlenme parametrelerine ait varyans analiz sonuçları göz önüne
alındığında doz uygulaması arasındaki farklılıklar tüm varyasyon kaynaklarında
önemli çıkmıştır. Çimlenme oranı kontrol
grubunda %85,6 iken dozların artması ile %38,0’ e kadar düştüğü
gözlemlenmiştir. Arazi performansı göz önüne alındığında M1 bitkilerinde
bitki boyu, ilk dal yükseliği, ilk kapsül yüksekliği, kapsül çapı, bin tane
ağırlığı bakımından mutant grubu ve kontrol grubuna arasındaki farklılık önemli
çıkarken; dal sayısı, bitkide kapsül sayısı, kapsülde tohum sayısı, bitki
başına verim bakımından bu farklılıklar önemsiz bulunmuştur. Mutant grubunda
ortalama bitki boyu 49,98 cm, dal sayısı 5,25 adet, ilk dal yüksekliği 19,86
cm, ilk kapsül yüksekliği 36,58 cm, kapsül çapı 9,92 mm, bitkide kapsül sayısı
12,16 adet, kapsülde tohum sayısı 75,7 adet, bin tane ağırlığı 4,00 g, bitki
başına verim 3,29 g olarak tespit edilmiştir.
Sonuç: Çimlenme parametreleri göz önüne
alındığında tohumlara uygulanmasına karar verilen doz x süre kombinasyonu 3 mM
x 2 sa olarak belirlenmiştir. Arazi çalışması sonucunda sodyum azidin, çörek
otu bitkisinin iyileştirilmesi için varyasyon oluşturma amacıyla
kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.