ELAZIĞ İLİ KAYISI ÜRETİMİNDE ETKİNLİĞİN BELİRLENMESİ

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2023

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: RIFKI DÖNMEZ

Danışman: Murat Külekçi

Özet:

Yöntem: Bu çalışmada elde edilen veriler, 2018-2019 yılı üretim döneminde Malatya İl’indeki 5 ilçe ve bu ilçelere bağlı 28 köyde bulunan kayısı yetiştiren işletmecilerle yapılan 124 anket çalışmasından elde edilmiştir. Elde edilen veriler Bootstrap Veri Zarflama Analizi (Bootstrap VZA) ile analiz edilerek işletmelerin etkinlikleri hesaplanmış ve işletmelerin etkinliğine etki eden faktörleri ise Kesilmiş (truncated) regresyon modeli ile tespit edilmiştir.

Bulgular: Hipotez testi CRS etkinliğinin işletmelerin durumunu yansıtacağını doğrulamıştır. Düzeltilmiş girdi odaklı CRS etkinliği 0,587 olarak belirlenmiştir. Etkinliğe etki eden faktörlerin analizine göre; verim artışı, daha az azot, potasyum, mazot kullanımı, sulama masrafının azalması etkinliği artırmaktadır. I. tabakadaki işletmeler IV. ve V. tabakadaki işletmelerden, çok engebeli arazilere sahip işletmelerin etkinliği düz araziye sahip işletmelerinkinden, destek almayanların alanlardan, lise mezunu işletmecilerin ilköğretim mezunu işletmecilere göre daha etkin oldukları belirlenmiştir. Ayrıca alınan destek sayısı arttıkça etkinlik artmakta ve kredi alan işletmecilerin daha etkin olduğu belirlenmiştir.

Sonuç: Kayısı yetiştiren işletmeler, kaynak kullanım etkinliğini sağlayarak; kayısı dikili alanda %32,22, azotta %33,43, fosforda %30,28, potasyumda %36,38, böcek ilacında %31,59, mantar ilacında %31,15, işgücü kullanımında %31,83, yakıt masrafında %30,93 ve sulama masrafında %33,01 oranında daha az girdi kullanarak ta aynı üretim miktarını üretebilecekleri belirlenmiştir. Çiftçi eğitim programları ile çiftçilerin girdi kullanımı konusunda bilgilendirilmesi, verilen destek ve kredilerin denetlenmesi, düz arazilerin etkinliklerinin artırılması için ve ticari işletmelerin kurulması ve ürün pazarlaması konusunda devlet desteğinin sağlanması gerekir.