Heptaptera triquetra (VENT.) tutin üzerinde farmakognozik araştırmalar

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eczacılık Farmakognozi Anabilim Dalı Başkanlığı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2022

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: AYŞE ÇİÇEK KAYA

Danışman: Zühal Güvenalp

Özet:

Amaç: Heptaptera triquetra (Vent.) Tutin bitkisinin kök ve meyvelerinden hazırlanan diklorometan ekstrelerinin in vitro asetilkolinesteraz ve karbonik anhidraz inhibitör etkilerinin belirlenmesi, ekstreler üzerinde izolasyon çalışmaları, elde edilen bileşiklerin yapı tayini ve aktivite testlerinin yapılması çalışmamızın amacını oluşturmaktadır.  

 Materyal ve Metot: Ekstrelerin ve elde edilen bileşiklerin in vitro asetilkolinesteraz inhibitör aktivite tayinleri Ellman yöntemi ile, in vitro karbonik anhidraz I ve II izoenzim inhibitör etki tayinleri ise esteraz aktivitesi üzerinden yapılmıştır. Elde edilen bileşiklerin yapıları 1D- ve 2D-NMR, kütle spektroskopisi yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.

Bulgular: H. triquetra (Vent.) Tutin bitkisinin kök ve yapraklarından hazırlanan ekstreler düşük seviyede asetilkolinesteraz ve karbonik anhidraz inhibisyonu göstermiştir. Yapılan izolasyon çalışmalarında H. triquetra köklerinin diklorometan ekstresinden 4 seskiterpen kumarin ve 1 sterol; meyvelerinin diklorometan ekstresinden 4 seskiterpen kumarin, 1 steroidal karışım ve 1 fenilpropanoit ester olmak üzere toplam 11 bileşik elde edilmiştir. İzole edilen bileşikler üzerinde yapılan asetilkolinesteraz inhibitör etki çalışmasına göre seskiterpen kumarinlerden umbelliprenin, kolladin, kolladonin, karatavisinol, samarkandin, steroidal yapıda bulunan B-sitosterol ve stigmasterol, fenil propanoit ester koniferil palmitat referans bileşik takrinden daha etkili bulunmuştur. Badrakemin asetat referansa göre daha zayıf etkili bulunmuştur. İnsan karbonik anhidraz hCa I ve hCa II izoenzimleri kullanılarak yapılan inhibitör etki çalışmalarına göre ise elde edilen tüm bileşikler referans bileşik asetazolamide kıyasla daha etkili bulunmuştur.

Sonuç: H. triquetra (Vent.) Tutin türünün kök ve meyve diklorometan ekstrelerinin sekonder metabolitleri izole edilmiştir. Ekstreler ve izole edilen bileşikler asetilkolinestreraz inhibitör ve karbonik anhidraz I ve II inhibitör etkileri açısından bilimsel olarak değerlendirilmiştir.