Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DUYGU DEĞİRMENCİOĞLU GÖK
Danışman: Fatma Tuygar Okutucu
Özet:
ÖZET
Amaç: DEHB etiyolojisinde altta yatan
mekanizmalar tam olarak aydınlatılamamış olmakla birlikte, etiyolojide genetik,
çevresel ve psikososyal faktörlerin
rolü olduğu bilinmektedir. DEHB etiyolojisindeki
çevresel faktörler açısından araştırmaların devam ettiği bir alan Endokrin
Bozucu Kimyasal (EDC) maruziyetidir. Günlük yaşamda en sık karşılaşılan
Endokrin Bozucu Kimyasallardan biri olan Bisfenol A maruziyeti ile, dikkat
eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, bilişsel işlevlerde bozulmalar, duygu
düzenleme sorunları, davranış problemleri gibi bozukluklar arasında ilişkiler
bildirilmektedir. Çalışmamızda erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
hastalarında Bisfenol A maruziyetinin, serumda Bisfenol A düzeylerinin
ölçülerek bilişsel işlevler ve işlevsellik üzerine etkisinin değerlendirilmesi
ve elde edilen verilerin sağlıklı kontrol grubu ile karşılaştırılması amaçlanmaktadır.
Yöntem: Çalışmamıza polikliniğimize başvuran
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı bulunan 45 hasta ve 45
sağlıklı kontrol dahil edildi. Katılımcılara DIVA 2.0 (Yetişkinlerde DEHB İçin Tanısal Görüşme)
tanısal görüşme ölçeği ve DSM-5 Bozuklukları İçin Yapılandırılmış Klinik
Görüşme (SCID-5) envanteri uygulandı. Tüm katılımcılar tarafından çalışmamızın
sosyodemografik veri formu ve plastik kullanım alışkanlıklarının
değerlendirildiği Plastik Maruziyeti Ölçeği dolduruldu. DEHB grubundaki
katılımcılar tarafından Wender Utah Derecelendirme Ölçeği (25 maddelik kısa
form) ve Sheehan Yeti Yitimi ölçeği dolduruldu. Tüm katılımcılardan klinik
değerlendirmenin ardından BPA düzeylerinin belirlenmesi amacıyla en az 8
saatlik açlık sonrası sabah 08:30-09:30 arası kan örnekleri alındı. Kan
örnekleri alındıktan sonra aynı gün bilişsel işlevlerinin değerlendirilmesi
amacıyla tüm katılımcılara Wisconsin Kart Eşleme Testi (WKET) ve Stroop Testi
(ST) uygulandı. Stroop ve Wisconsin Kart Eşleme Testleri öncesinde
katılımcıların renkli görme bozukluklarının olmadığı Ishiara Renkli Görme Testi
ile doğrulandı.
Bulgular: DEHB hasta grubunun serum Bisfenol A
düzeyleri, sağlıklı kontrol grubundan anlamlı düzeyde yüksek olarak saptandı.
Katılımcıların Plastik Maruziyeti Ölçeği ile değerlendirilen plastik kullanım
alışkanlıklarında hasta ve kontrol grubu arasında belirgin fark saptanmadı ve
Plastik Kullanım Ölçeği puanları ile Bisfenol A düzeyleri arasında ilişki
saptanmadı. DEHB hasta grubunda Stroop testi 2.,3.,4. ve 5. Bölüm süre, hata ve
düzeltme puanları sağlıklı kontrol grubu puanlarından anlamlı düzeyde yüksek
olarak saptandı. DEHB hasta grubunda Wisconsin Kart Eşleme Testi toplam yanlış
sayısı, perseveratif tepki sayısı, perseveratif hata sayısı, perseveratif
olmayan hata sayısı kontrol grubuna göre anlamlı derecede yüksek olarak
saptandı. Sağlıklı kontrol grubunda Wisconsin Kart Eşleme Testi toplam doğru
sayısı, kavramsal düzey tepki sayısı puanları hasta grubuna göre anlamlı
düzeyde yüksek olarak saptandı. DEHB hasta grubunda serum Bisfenol A
düzeyindeki bir birimlik artışın Sheehan Yeti Yitimi Ölçeği iş alanı puanını
0,018 birim arttırdığı saptandı. Serum Bisfenol A düzeyleri ile bilişsel işlev
test puanları arasında belirgin ilişki saptanmadı.
Sonuç: Çalışmamızda erişkin DEHB
hastalarının serum Bisfenol A düzeylerinin sağlıklı kontrollere göre belirgin
olarak daha yüksek olduğu saptanmıştır. Serum Bisfenol A düzeylerinin Stroop ve Wisconsin Kart Eşleme Testleri
ile değerlendirdiğimiz bilişsel işlevlere ve Sheehan Yeti Yitimi Ölçeği ile
değerlendirdiğimiz işlevselliğe belirgin bir etkisi olmadığı ancak erişkin DEHB
hastalarında Bisfenol A düzeylerindeki artışın Sheehan Yeti Yitimi Ölçeği iş
alanı alt ölçeği puanlarındaki artışa etkisinin bulunduğu saptanmıştır. Erişkin
DEHB hastalarının, halihazırda DEHB semptomları sebebiyle mesleki
işlevselliklerinin bozuk olduğu düşünüldüğünde, çalışmamızda saptadığımız bu
ilişki önem taşımaktadır. Çalışmamızın, erişkin DEHB hastalarında Endokrin
Bozucu Kimyasal maruziyetlerinin bilişsel işlevler ve işlevsellik alanlarına
etkisi ile beraber değerlendirilmesi ve Endokrin Bozucu Kimyasal Madde
maruziyetlerinin başta DEHB olmak üzere birçok psikiyatrik bozukluktaki
etkilerinin belirlenmesi açısından gelecek çalışmalara yol gösterici
olabileceğini düşünmekteyiz.
Anahtar Kelimeler: DEHB, Endokrin
Bozucu Kimyasal Maddeler, Bisfenol A, Bilişsel İşlevler