Türkiye florasında yetişen elaeagnus türleri üzerinde farmakognozik araştırmalar

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eczacılık Farmakognozi Anabilim Dalı Başkanlığı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2020

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: HAFİZE YUCA

Danışman: Zühal Güvenalp

Özet:

Türkiye Florasında Yetişen Elaeagnus Türleri Üzerinde Farmakognozik Araştırmalar

Amaç: Elaeagnus angustifolia L. ve Elaeagnus rhamnoides (L.) A. Nelson türlerinin yapraklarından elde edilen farklı polariteye sahip ana ekstre ve alt fraksiyonların in vitro antidiyabetik ve antioksidan etkilerinin belirlenmesi, etkili ekstreler üzerinde izolasyon çalışmaları, elde edilen bileşiklerin etki testlerinin yapılması ve etkiden sorumlu bileşiklerin etkili ekstredeki miktarlarının HPLC ile belirlenmesi çalışmamızın amacını oluşturmaktadır.

Materyal ve Metot: Ekstrelerin ve elde edilen bileşiklerin in vitro antidiyabetik etkilerinin test edilmesi amacıyla α-glukozidaz ve α-amilaz enzim inhibitör etki deneyleri; antioksidan kapasitelerinin test edilmesi amacıyla DPPH ve ABTS radikal süpürücü kapasite tayini deneyleri yapılmıştır. Elde edilen bileşiklerin yapıları 1D- ve 2D-NMR spektroskopisi ve Kütle spektrometresi yöntemleri kullanılarak aydınlatılmıştır.

Bulgular: E. angustifolia L. ve E. rhamnoides (L.) A. Nelson türlerinin yapraklarından hazırlanan etil asetat ve n-butanol ekstreleri yüksek α-glukozidaz enzim inhibitör etki göstermiştir. Yapılan izolasyon çalışmalarında E. angustifolia türünden 8 flavonol glikoziti; E. rhamnoides türünden ise 5 flavonol glikoziti, 1 triterpen glikozit ve 1 elaji tanen olmak üzere toplam 15 bileşik izole edilmiştir. İzole edilen bileşikler üzerinde yapılan α-glukozidaz enzim inhibitör etki tayini deneyleri sonucunda E. angustifolia türünün etkiden sorumlu bileşiği kemferol-3-O-(6''-trans-p-kumaroil)-β-D-glukopiranozit (EAE-1) olarak belirlenirken; E. rhamnoides türünün etkiden sorumlu bileşiği kasuarinin (ERB-7) olarak tespit edilmiştir. Türlerin ikisi de α-amilaz enzimine karşı etkisiz bulunmuştur. Antioksidan kapasite tayini deneylerinde ise antidiyabetik etki çalışmalarına benzer sonuçlar bulunmuş ve aynı bileşikler, özellikle ABTS radikaline karşı yüksek etki göstermiştir.

Sonuç: Halk arasında antidiyabetik amaçla kullanılan E. angustifolia ve E. rhamnoides türlerinin antidiyabetik etkileri bilimsel olarak değerlendirilmiş ve etkiden sorumlu bileşikler tespit edilmiştir. Literatüre 4 yeni bileşik kazandırılmıştır.