Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Müzik Bilimleri Anasanat Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Gurbet ERSOY
Danışman: Yavuz Şen
Özet:
Bu çalışmada, Sadeddin Kaynak'a ait şarkı formundaki farklı makamlarda bestelenmiş eserlerin makamsal analizleri yapılmıştır. Bu vesileyle, Türk mûsikîsinin bütünü içerisinde makamsal özellikler, üçlü, dörtlü, beşli, geçki ve çeşniler ortaya konularak farklı 48 makamdaki melodilerin ölçü bazında işlenmesi ve bu anlamda Türk mûsikîsi bestekârları arasındaki farklılığın bestekârlık yönünden ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma, TRT repertuarında yer alan Sadeddin Kaynak'ın bestelemiş olduğu birçok formun (Türkü, Şarkı, Beste, Dini, Din dışı vb.) içinden şarkı formundaki her bir makamdan birer eser örnek verilmesi, makamın özümsenmesi, daha önce böyle bir çalışmanın yapılmamış olması nedeniyle önem arz etmektedir. Ayrıca, çalışma Türk toplumuna mal olmuş sanatçı ve eserlerinin tanıtılması, yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması daha sonra yapılacak bilimsel çalışmalara araştırmacı ve eğitimcilere katkı sağlaması yönünden önem taşımaktadır. Bu çalışma, betimsel bir araştırma olup tarama modeli ile yürütülmüştür. Araştırma sonucunda; örneklemi oluşturan 48 eserden, Rast-Nihâvend makamında olan "Aile Yuvasını Kadındır Cennet Yapan" adlı eserde bestekâr, ilk olarak Rast makamının makamsal özelliklerini kullanmış daha sonra eseri Nihâvend makamıyla bitirdiği görülmüştür. Bu tespite göre bestekârın bazı eserlerini başladığı makamla bitirmediği ve eserlerini makama uygun geçkiler yaparak başka makamlarda bitirdiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca bazı eserlerinde, makamın seyri ve özelliğinin dışında uygulamalar yaptığı ritimsel anlamda da değişiklikler yapıp eserlerinde serbest bölümler kullandığı görülmüştür. Bu eserlerden biri olan; Beyâtî Arabân makamındaki "Kalbin Yine Niçin Küstü" adlı eser Nim Sofyan (2/4) usûlünde bestelenmiştir. Fakat Bestekâr eserin içerisinde Sofyan (4/4) usûlünü kullanıp daha sonra tekrar Nim Sofyan usûlüne dönmüş ve ritimsel değişiklik yaptığı tespit edilmiştir. Eserlerinde uyguladığı serbest bölümlere örnek verecek olursak; Şehnâz makamında olan "Dalda Bir İshak Öter" adlı eserde bestekârın serbest bölüm kullandığı görülmüştür. Bunların yanı sıra Kaynak, farklı makamlarda bestelemiş olduğu eserleri makamsal özelliklerin dışına çıkarak kullanmayı tercih etmiştir. Bu eserlerden biri olan; Hüseynî makamındaki "Sesini Duydum Geldim" adlı eser inici-çıkıcı bir seyir özelliği taşıması gerekirken, eserin çıkıcı-inici bir seyir karakterinde bestelendiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda bestekârın, eserlerini bestelerken makamın dışına çıkarak farklı bir yöntem uygulayıp, kendi üslûbunu ortaya koyduğu görülmüştür. Bestekârın bestelemiş olduğu şarkı formundaki eserlerinin çeşitli makam, usûl, çeşni ve geçkilerle Türk mûsikîsi repertuarına ve mûsikî severlere alışılmışın dışında engin bir bakış açısı kazandırdığı görülmüştür. Ayrıca besteci ve yorumcu kimliğiyle Türk mûsikîsinin geleneksel yapısını bozmadan yenileştiren ve mûsikîye getirdiği özgürlükçü tavrıyla Türk mûsikîsi için önemli aynı zamanda örnek bestekârlardan biri olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Sadeddin Kaynak, Şarkı Formu, Makamsal Analiz, Türkiye Radyo Televizyon (TRT).