Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Eda KILIÇ
Danışman: Hasan Kasapoğlu
Özet:
Kuzey Mezopotamya yerleşik hayatın ilk izleriyle birlikte birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. İnsanların yeni yerleşkeler edinmesindeki en büyük etkenlerden biri olan Dicle ve Fırat gibi su kaynaklarına sahip olmasının yanı sıra, önemli ticaret yolları üzerinde yer alan bu coğrafya, Roma tarafından da gerek cumhuriyet; gerekse imparatorluk dönemlerinde önemsenmiştir. Söz konusu topraklar, Roma'nın hoşgörü politikasıyla harmanladığı Doğu Akdeniz siyasetinin de bir parçası olarak, imparatorluk tarihi boyunca odak noktası olmayı başarabilmiştir. Bu anlamda Roma İmparatorluğu, Dicle ve Fırat havzası boyunca Parth ve Sasanilerle büyük mücadelelerde bulunmuş, kazandığı zaferler sonunda ele geçirdiği kentleri Suriye Eyaletinin bir parçası haline dönüştürmüştür. İmparatorluğun giderek büyümesiyle artan tehditlerin de bir sonucu olarak ilerleyiş politikası yeni savunma alanlarına olan ihtiyacı da beraberinde getirmiştir. Bu nedenle, sadece su kaynaklarına yakın yerlere değil, savunması kolay yüksek tepeler üzerine de garnizonlar inşa edilmiştir. Bu yüksek lisans tez çalışmasında da bahse konu olan garnizonlardan biri olan Zerzevan Kalesi'nde 2014-2015 yıllarında gerçekleştirilen kazı çalışmalarıyla tespit edilen "tonozlu sarnıç, su kanalı ve yeraltı sarnıçları" incelenip, kaleye suyun aktarılabileceği en yakın kaynaklar ele alınarak, suyun depolanma şeklinin belirlenmesi ve buna aracı mimari yapılarda kullanılan inşa teknikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Diyarbakır'ın yıllık ortalama yağış miktarlarının da dikkate alınarak gerçekleştirilen araştırmada, depoların toplam su taşıma kapasitesi değerlendirilmiş ve kaledeki kişi sayısı minimum 1000-1500 olarak belirlenmiştir. Bu anlamda, kazı çalışmalarında elde edilen verilerle de desteklenen temel kanı, kaledeki iskanda en zaruri ihtiyaçların başında gelen yeterince su teminidir. Bu yüzden kalede, uzun süreli ihtiyacı karşılayacak düzeyde, su depolanmasına yönelik önemli mimari altyapı düzenlemelerine gidilmiştir. Sonuçta, Zerzevan Kalesi'nin Roma-Sasani mücadelesinde önemli çarpışmalara da sahne olan kritik konuma sahip bir garnizon olduğu ortaya çıkmıştır.