Amaç: Spor yapan ve yapmayan yaşlı bireylerde yürüyüşün, hafif tempo koşunun ve özellikle boş zamanlarında fiziksel olarak hareketli olmanın yaşlı insanların bilişsel performansına olan etkisinin incelenerek, erkek bir bireyin 50 yaş itibariyle oluşan nörolojik yaşlanma süreçlerinin beyindeki bilişsel fonksiyonlar açısından iyi bir işleyiş performansının olup olmadığının, sağlıklı yaş almaya spor ve hareket ile nasıl daha fazla katkı sunduğunun veya sunamadığının saptanmasıdır.

Yöntem:  Araştırmaya yaşları 50 – 70 arasında değişen 30 master sporcu 31 sedanter toplam 61 birey dâhil edilmiştir. Katılımcılar, Erzurum’daki master spor kulüplerinde en az 4 yıldır aktif spor yapan ve Erzurum ilinde yaşayan çalışmaya dâhil olma kriterlerini sağlayan bireyler arasından rastgele seçilerek belirlenmiştir. Araştırma öncesi araştırmacı tarafından katılımcılara çalışma hakkında detaylı bilgilendirilerek aydınlatılmış onamları alınmıştır. Araştırmacı tarafından katılımcılara çalışma kapsamında hazırlanan sosyodemografik veri formu doldurtulmuştur. Çalışma için Mini Mental Durum Testi kısa formundan 24 ve üzeri puan alanlar çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmanın tek deneysel basamağı olarak katılımcılara bilgisayar üzerinden bilişsel test olan Stroop Testi uygulanmış ve eş zamanlı olarak fNIRS ölçümü gerçekleştirilmiştir. Çalışmada katılımcıların bilişsel süreçlerinin fNIRS görüntüleme tekniği ile beyin hemodinamiklerinin ölçülerek sonuçları karşılaştırılmıştır. Elde edilen verilerin görselleştirilmesinde MATLAB yazılımı 20b versiyonu kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS v26 kullanılmış ve anlamlılık düzeyi p <0.05 olarak alınmıştır.

Bulgular:  Katılımcılardan elde edilen verilere göre, Araştırmaya katılan yaşlı sporcularla sedanterlerin Stroop testi hata oranı ve reaksiyon zamanları arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. fNIRS analiz sonuçlarında da yaşlı bireylerin beyin hemodinamikleri sedanterlere göre daha aktiftir.

Sporcuların Neutral (Tarafsız)görevi, Congruent (Uyumlu) ve Incongruent (Uyumsuz) görev testler serilerindeki hata oranları ve reaksiyon zamanları arasında ise anlamlı yönde ilişki bulunmuştur. Ayrıca Fnırs analizlerinde Sporcu grup lehine ısı hartası sonuçları ve beyin hemodinamikleri açısında sağ ve sol beyinde yer alan dorsolateral prefrontal korteks üzerinde kanlanma sonucunda elde edilen verilerde spor yapanlar lehine anlamlı farklılıklar elde edilmiştir.

Sonuç: Yapılan çalışmada davranışsal verilerden t-testi anova sonuçları analiz sonuçlarına göre stroop testi hata oranı ve reaksiyon zamanı ve ile olan ilişkisi sonucunda yaşlı sporcuların spor yapmayan sedanter bireylere göre pozitif yönde ilişki olduğu ve istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu görülmüştür. Ayrıca Fnırs analizinde beyin ısı haritalarının yer aldığı şekil ve grafik yorumlarına göre de beynin sağ ve sol dorsolateral prefrontal korteksinde (DLPFK) sporcuların sedanter bireylere göre daha fazla beyin hemodinamklerinin hareketli olduğu yani daha fazla kanlanma yaşandığı görülmektedir.

Tüm bu sonuçlara göre yaşlı sporcular sedanterlere göre davranışsal verilerde daha az hata ve daha hızlı reaksiyon zamanı ile; beyin ön lobunda bulunan DLPFK bölgesini aktifleştirdiği, yani bilişsel fonksiyonlardan dikkat, seçicililk, karar verme gibi özelliklerini daha olumlu yönde kullanmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler: Stroop testi, fNIRS, yaşlı sporcu,sedanter