Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Astronomi ve Astrofizik Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Volkan Karakulak
Danışman: Aykut Özdönmez
Özet:
Amaç: Aktif galaksi çekirdekleri, yığılma diskinden merkezlerindeki süper kütleli karadeliğe kütle aktarımı nedeniyle ya da jetlerin farklı yönelim açılarından kaynaklı parlaklıklarında değişim gösteren sistemlerdir. S5 1805+784, aktif galaksi çekirdeklerinin blazar sınıfına ait bir kaynaktır. Amacımız, kaynağın optik bölgede takiplerini yaparak kısa-uzun vadeli değişimlerin varlığını tespit etmek ve eğer değişim varsa bu değişimlerin nedenlerini araştırmaktır.
Yöntem: Blazar S5 1803 784, Türkiye’de bulunan T100, T60 ve ATA50 teleskoplarıyla B, V, R, I bantlarında yaklaşık iki yıl boyunca gözlemlendi. Elde edilen gözlem verileri ile kaynağa ait kısa-uzun vadeli ışık eğrileri oluşturularak istatistiksel testler yardımıyla değişimlerin varlığı, farklı bantlar arasındaki korelasyonlar, anlık parlamalar, tayfsal (spektral) değişimler, renk indeksleri ve tayfsal enerji dağılımları incelendi.
Bulgular: Gözlem verileri modellenerek gün içi ve uzun zaman ölçekli ışık eğrileri çıkarıldı ve yapılan analizler sonucu uzun dönemli değişimler bulunurken, gün içi değişimlerde ise sadece iki gecede olası değişim tespit edildi. Kaynak, Ağustos 2020 civarında anlık parlamaya başladı ve 57 gün boyunca devam etti. Tayfsal indeks 0.098 ile 1.973 arasında değişirken, tayfsal indekslerin zamana ve R bandına göre değişiminde hafif düzeyde bir daha parlak olduğunda daha mavi (BWB: Bluer When Brighter) eğilimi tespit edildi. Anlık Parlama sırasında ise kaynak nispeten daha güçlü bir BWB renk davranışı gösterdi. Optik ışık eğrileri arasında ⁓ 0 günlük bir zaman gecikmesi ile güçlü bir korelasyon bulundu. Mayıs 2020 - Ocak 2022 dönemi arasında önemli bir periyodiklik bulunamadı.
Sonuç: Uzun dönemli değişimlerin ve muhtemel gün içi değişimlerin geometrik model ile birlikte türbülanslı-şoklu jet modelleriyle açıklanabilceği bulunmuştur. Anlık parlama süresinde jet plazmasında Doppler destekli ışımanın baskın olduğu bulunmuştur. Kaynağın dik bir optik tayf göstermesi ve tayfsal indeksin BWB eğiliminde olması, jetteki güçlü manteyik alan ve optik bantlarda baskın süreç olan senkrotron ışımasıyla ilgili olduğunu göstermiştir. Jetten gelen Doppler ışımasının, ev sahibi galaksiden gelen stabil ışımadan daha baskın olması BWB eğiliminin nedenini açıklamaktadır. Kaynağın korelasyon analizlerinde zaman gecikmesi tespit edilmemiş ve ayrıca net bir periyodiklik bulunamamıştır.