Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: KADİR ŞAHİN
Danışman: Murat Külekçi
Özet:
Amaç: Bu çalışmada Antalya ilinde örtü
altı domates üretiminde enerji kullanımı ve sera gazı emisyonunun belirlenmesi,
kullanılacak girdilerin optimize edilmesiyle enerji tüketimi ve sera gazı
emisyonunda azalma sağlanması amaçlanmaktadır.
Yöntem: Çalışmada enerji girdi ve çıktı miktarlarıyla sera gazı emisyon
miktarları, örtü altı domates yetiştiriciliğinde kullanılan girdi miktarlarının
enerji eşdeğerlik katsayıları ve sera gazı emisyon katsayılarıyla çarpımı
sonucu bulunmuştur. Girdilerin enerji eşdeğer miktarları ve sera gazı emisyon
eşdeğer miktarları veri zarflama analizi yardımıyla analiz edilerek
işletmelerin üretim etkinlikleri belirlenmiştir. Ayrıca uygulanan bu analizle enerji
girdileri kullanımı ve sera gazı emisyon miktarlarının optimum seviyeleri
tespit edilmiştir. Mevcut girdi kullanım miktarları ile optimum girdi kullanım
miktarları dikkate alınarak optimizasyonla enerji kullanımı ve sera gazı
emisyonu bakımından sağlanacak azalma miktarları hesaplanmıştır.
Bulgular: Araştırma
sonucunda sağlanan verilere göre Antalya ilinde örtü altı domates yetiştiren
işletmelerde Toplam teknik etkinlik 0,833, saf teknik etkinlik 0,975 ve ölçek
etkinliği 0,853 olarak belirlenmiştir. İşletmelerin mevcut enerji girdisi 7.583,81
MJ olarak hesaplanmıştır. İşletmelerin kullandığı enerjinin %17,21’i
yenilenebilir, %82,79’u ise yenilenemeyen enerji formundan oluşmaktadır.
İşletmelerin enerji kullanım etkinliği 1,12; enerji verimliliği 1,40 kg/MJ ve
spesifik enerji ise 0,72 MJ/kg olarak hesaplanmıştır. Enerji girdileri
içerisinde en yüksek pay %37,68 ile kimyasal gübre ve %25,70 ile mazot enerjisine
aittir. Sera gazı emisyonunun ise %31,41’ini elektrik, %23,84’ünü mazot, %18,18’sini
insan iş gücü ve %13,97’sini kimyasal gübreler oluşturmaktadır.
Sonuç: İşletmelerde
etkinliğin sağlanması ile diğer bir deyişle optimum girdi kullanımı ile enerji
girdisinde %9,50 sera gazı emisyonunda ise %7,81 oranında azalma
gerçekleştirilebileceği belirlenmiştir. Bu sonuca göre işletmelerde teknik
etkinliğin sağlanması ile aynı çıktı miktarının; %56,66 daha az kimyasal gübre, %15,08 daha az yakıt,
%10,34 daha az elektrik, %8,45 daha az çiftlik gübresi, %3,96 daha az kimyasal
ilaç, % 2,72 daha az makine, % 2,63 daha az iş gücü ve %0,15 daha az sulama
suyu enerjisi kullanılarak elde edilebileceği ve sera gazı emisyonunda %7,81
azalma gerçekleşebileceği belirlenmiştir. Girdi kullanımı konusunda çiftçi
eğitimi başta olmak üzere, iş gücü verimliliğini artırıcı tedbirler,
yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının özendirilmesi ve sürdürülebilir
tarım için girdi kaynaklarının verimli kullanımı vb. önerilerde
bulunulmaktadır.