Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Tuba KARABACAK
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Murat Külekçi
Eş Danışman: Melih Okcu
Özet:
Amaç: Bu çalışma ile Erzurum ilinde yem bitkileri üretimi yapan çiftçilerin maliyet ve kârlılık
durumları, yem bitkilerine yapılan desteklerin etkinliğini ve üretimin sürdürülebilirliği için
üretime karar vermede etkili olan faktörlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır.
Yöntem: Çalışmanın verileri 2021 üretim yılında Erzurum ilinin Horasan, Köprüköy, Pasinler,
Palandöken, Yakutiye, Aziziye ve Aşkale ilçelerinde; yonca, korunga ve fiğ yetiştiren 306
işletme ile yapılan anketlerden oluşmuştur. Yem bitkileri desteğinin etkinliğini belirleyebilmek
için destek alan ve almayan işletmelerin sermaye yapısı ve faaliyet sonuçlarının
değerlendirilmesi yapılarak, hem işletmelerin başarısı hem de yetiştirilen yem bitkilerinin
maliyet ve kârlılık durumları karşılaştırılmıştır. Ayrıca üretimin sürdürülebilirliğini etkileyen
faktörlerin belirlenmesinde probit model kullanılmıştır.
Bulgular: Tarımsal desteklerden faydalanan işletmelerde daha fazla yabancı işgücü ve tarımsal
mekanizasyon işlemlerinin yapıldığı ve desteklerden yararlanmayan işletmelere göre daha fazla
hayvan varlığına sahip oldukları tespit edilmiştir. İşletmeler finansal yapısı açısından
incelendiğinde de desteklerden yararlanan işletmelerin öz sermaye ve aktif sermaye değerinin
desteklerden faydalanamayan işletmelere göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Ayrıca
işletmeler başarı açısından değerlendirildiğinde Gayri Safi Hasıla (GSH), Saf Hasıla (SH) ve
Tarımsal Gelir (TG) gibi kriterler açısından da desteklerden faydalanabilen işletmelerin daha
başarılı olduğu belirlenmiştir. İşletmelerde yonca, korunga ve fiğin üretim maliyetleri sırasıyla
1,05 ₺/kg, 1,32 ₺/kg ve 1,49 ₺/kg olarak hesaplanmıştır. Devlet desteği dikkate alınarak bu
ürünlerde oluşan maliyetler ise 0,86 ₺/kg, 0,99 ₺/kg ve 1,25 ₺/kg olarak tespit edilmiştir.
Üreticinin yaşı, işletmelerin hayvancılık faaliyetine yer vermesi, üreticilerin ekim alanını
artırma isteği ve üreticilerin tarım dışı gelir varlığı yem bitkileri üretiminde sürdürülebilirliği
pozitif olarak etkilerken üreticilerin eğitim durumunun artması, yem bitkileri desteği alması ve
GSH’daki azalış sürdürülebilirliği negatif yönde etkilemektedir.
Sonuç: İşletme sahiplerine yönelik geliştirilecek eğitim ve danışmanlık hizmetleri ile yönetim
becerilerinin geliştirilmesi sağlanmalı ve tarım dışı gelirlerin artırılması için çiftçilerin
girişimcilik yönlerinin geliştirilmesine katkı yapılmalıdır. Yem bitkileri desteklerinin
işletmelerde yapılan üretim faaliyetindeki maliyetleri düşürdüğü ve kârı artırdığı belirlenmiştir.
Bu destekler, yem bitkisi üretiminin teşvik edilmesine ve tarım sektöründeki üretimin
sürdürülebilirliği için gerekli olmasına karşın, yapılacak destek şekli ve miktarı ile ilgili yeni
çalışmalara yer verilmelidir. Ayrıca yem bitkileri üretimindeki sürdürülebilirliğin devamı için
genç üreticilerin yem bitkisi üretimine özendirilmesi ve bu üreticilerin hayvancılık faaliyeti
gerçekleştirmeleri için teşvik edilmeleri gerekmektedir.